اقتصاد کانادا

کانادا دارای چهارمين ارزش تخمينی کل منابع طبيعی جهان در سال 2016 به ارزش 33.2 تریلیون دلار آمريكا می‌باشد. سومین ذخایر نفتی ثابت شده در جهان  از آن کانادایی‌ها است و چهارمین صادرکننده بزرگ نفت در دنیا به شمار می‌روند. این کشور همچنین چهارمین صادرکننده بزرگ گاز طبیعی دنیا به شمار می‌رود. کانادا به دلیل منابع طبیعی فراوان و جمعیت کم به عنوان “ابرقدرت انرژی دنیا” در نظر گرفته می‌شود.

اقتصاد کانادا در میان کشورهای توسعه یافته در اهمیت بخش اول اقتصاد، وضعیتی غیرمعمول دارد؛ صنایع فرآوری چوب و نفت، مهم‌ترین صنایع کانادا به شمار می‌روند و بخش بزرگی از درآمد این کشور را تأمین می‌کنند. این دو صنعت در زمره صنایع اولیه در دنیا هستند و وابستگی اقتصادهای در حال توسعه دنیا به این صنایع بیشتر از اقتصادهای صنعتی است. ولی کانادا که دارای سومین ذخایر تایید‌شده نفتی در دنیاست و بیشترین پوشش جنگلی را در دنیا دارد سرمایه‌گذاری زیادی بر توسعه این دو صنعت و کسب درآمد از آن‌ها کرده است.

اقتصاد کانادا همچنین دارای بخش تولیدی قابل توجهی است. در واقع بخش تولید هم در کانادا بسیار توسعه‌یافته است و کارخانه‌های تولیدی این کشور در مرکز کانادا واقع شده‌اند. دو صنعت اصلی تولیدی در این کشور صنایع خودروسازی و صنعت تولید هواپیماست که درآمد حاصل از این دو صنعت نقش بزرگی در اقتصاد این کشور دارد. این کشور که دارای سواحل بزرگ و گسترده‌ای است، صنعت ماهیگیری و تولید فرآورده‌های دریایی توسعه‌یافته‌ای دارد.

در واقع با طولانی‌ترین خط ساحلی در جهان، اقتصاد کانادا  از هشتمین صنعت بزرگ ماهیگیری تجاری و صنعت غذاهای دریایی در جهان بهره می‌برد. کانادا همچنین یکی از رهبران جهانی صنعت نرم‌افزارهای سرگرمی به شمار رفته و عضو سازمان‌های بزرگ APEC، NAFTA، G7، G20، OECD و WTO به شمار می‌رود.

سرمایه‌های خدادادی و منابع طبیعی  اعم از منابع معدنی و زیرساخت‌های کشاورزی این ظرفیت را در اختیار کانادا قرار داده تا این کشور به یکی از قطب‌های اقتصادی دنیا بدل شده و زمینه‌ای قابل توجه برای رشد و پیشرفت در اقتصاد جهانی به دست آورد.

جایگاه صنایع تولیدی و معدنی در اقتصاد کانادا

کانادا مهم‌ترین کشور صادرکننده مواد معدنی در جهان است. در تولید مواد معدنی غیر سوختی کانادا پس از روسیه، آمریکا و آفریقای جنوبی، به‌عنوان چهارمین کشور غنی دارای مواد معدنی گوناگون شناخته می‌شود. صنعت مواد معدنی از عوامل مهم توسعه اقتصادی کانادا محسوب می‌شود. این کشور در تولید اورانیوم رتبۀ نخست و در تولید نیکل، سنگ گچ، پتاسیم و تیتانیوم مقام دوم جهانی را دارد. همچنین کانادا در میان تولید‌کنندگان عمدۀ آلومینیوم، کبالت، مس، طلا، سرب، نقره و فلزات گروه پلاتینیوم در جایگاه پنجم قرار دارد.

کانادا به جز موادی همچون کروتیوم، منگنز فسفات و قلع، همه مواد معدنی موردنیاز خود را در داخل، استخراج و تولید می‌کند. بیشتر صنایع تولیدی کانادا در استان‌های انتاریو و کبک قرار دارند. سایر بخش‌های مهم تولیدی کانادا شامل خوراک و نوشیدنی­‌ها، کاغذ و محصولات وابسته، فلزات اولیه، فلزات ساخته‌شده، پتروشیمی و مواد شیمیایی است.

اهمیت صنایع چوب و شیلات در اقتصاد کانادا

در عین حال آن چنانکه در بالا اشاره رفت، صنایع فرآوری چوب، مهم‌ترین صنایع کانادا به شمار می‌روند و بخش بزرگی از درآمد این کشور را تأمین می‌کنند. نیمی از خاک کانادا را جنگل‌های گسترده تشکیل می‌دهند و همین ظرفیت خدادادی کانادا را در زمره مهم‌ترین تولیدکنندگان صنایع مادر همچون چوب، انواع تخته و خمیرکاغذ قرار داده است. اگر صدها سال پیش ماهیگیری و دستیابی به آب‌های بکر کانادا یکی از مهم‌ترین دلایل جذب تازه واردگان به این سرزمین ناشناخته بود، امروز هم همچنان صنعت ماهیگیری و شیلات یکی از مهم‌ترین پایه‌های اقتصاد کاناداست و خروجی پربار آن سهمی قابل اعتنا در بخش صادرات این کشور دارد.

اینک دولت کانادا معادل 4.2 میلیارد دلار به صورت سالانه از این بخش درآمد دارد. در واقع تنها 15 درصد ماهی‌ها و آبزیان صید شده در کانادا به مصرف داخلی می‌رسند و بقیه در قالب صادرات به کشورهای دیگر برای این کشور ارزآوری دارند. برای مثال ایالات متحده آمریکا 75 درصد واردات ماهی خود را از کانادا تأمین می‌کند. تجارت شیلات نقش مهمی در اقتصاد کشور، مخصوصاً در مناطق ساحلی دارد. در سال 2013، کانادا 4.4 میلیارد دلار از صادرات ماهی و غذاهای دریایی به دست آورد که نسبت به سال 2012 268 میلیون دلار افزایش را نشان می‌داد.

در کنار این، بخش آبزیان اکنون بیش از 14 هزار شغل تمام‌وقت در جوامع روستایی، ساحلی و بومیان سراسر کانادا ایجاد کرده است و به صورت کلی اشتغال حدوداً 80 هزار نفر از مردم کانادا وابسته به ماهیگیری و صنایع وابسته به آن است. در سال 2014، عمده محصولات صادراتی بخش شیلات کانادا شامل سالمون، صدف و خرچنگ بود که در این میان خرچنگ به عنوان برترین کالای صادراتی بخش شیلات کانادا در سال 2014 درآمد حدود 1.52 میلیارد دلاری عاید این کشور کرد.

اقتصاد کانادا و اهمیت انرژی

وفور نیروی انرژی هیدروالکتریک در کانادا یکی از بزرگ‌ترین منابع انرژی الکتریکی در این کشور محسوب می‌شود. همچنین، وجود منابع غنی نفت خام، از دیگر عوامل مهم استحصال انرژی در کانادا به شمار می‌رود. به دلیل وجود منابع عظیمی از نفت و گاز در کشور کانادا، این کشور به عنوان یکی از بزرگ‌ترین منابع انرژی در سراسر جهان شناخته می‌شود؛ که به ‌طور عمده در مناطق غربی این کشور دیده می‌شود. 17 درصد نیازهای الکتریکی این کشور را انرژی هسته‌ای تأمین می‌کند که در مقایسه با ارقام 20 درصد در کشور آمریکا، 30 درصد در ژاپن و آلمان و 78 درصد در فرانسه، مقام چهارم را دارد.

کانادا همچنین سردار نیروی هیدرولیکی جهان به حساب می‌آید. انرژی هیدرولیکی این کشور از سه استان کبک، انتاریو و ساسکاچوان تأمین می‌شود. از همین رو با وجود منابع متعدد انرژی در این کشور صنعت مهم دیگر در این کشور صنعت تولید انرژی خورشیدی و باد است که مراتب رفاه مداوم در این کشور را ایجاد و تضمین می‌کند.

کشاورزی به مثابه یکی از عوامل حیاتی اقتصاد کانادا

کشاورزی یکی از عوامل حیاتی اقتصاد و صنعت کاناداست. این کشور بزرگ‌ترین تولید کنندۀ مواد غذایی، از قبیل حبوبات، بذر و دانه‌های روغنی، سبزیجات، گوشت مرغوب و محصولات لبنی است.  کانادا با وجود وسعتی در حدود 9/9 میلیون کیلومتر مربع، تنها 7 درصد زمین حاصلخیز دارد. وجود آب و هوای خاص در این سرزمین همانند عوامل کنترل‌کننده بیولوژیک عمل می‌کنند. زمستان‌های بسیار سرد این سرزمین موجب نابودی بسیاری از حشرات و ارگانیزم‌های بیماری‌زا می‌شود.

کانادا با دارا بودن این آب و هوا، از لحاظ دام‌های سالم و مقاوم در مقابل بیماری و نیز توانایی تولید محصولات با کیفیت بالا، از شهرت جهانی دارد. مهم‌ترین محصول صادراتی کانادا گندم است. سالیانه بیش از 14 میلیون هکتار از زمین‌های منطقه مرکزی زیر کشت گندم قرار می‌گیرد که از این محل بیش از 25 میلیون تن گندم به دست می‌آید. حدود 80 درصد از گندم تولیدی، صادر می‌شود. کانادا پس از آمریکا، دومین صادرکنندۀ گندم در سطح جهان است. جو، جوی دو سر، گندم سیاه و ذرت نیز که برای مصرف دام‌ها و پرندگان به کار می‌رود، از دیگر محصولات کانادا بشمار می‌روند.

دانشمندان کانادایی در دهۀ 70 میلادی موفق به پرورش دانۀ روغنی جدیدی شدند. این دانۀ روغنی که کانولا 13 نامیده شد، از طریق مهندسی ژنتیکی حاصل شده است. این روغن خوراکی با کیفیتی بالا برای مصرف سالاد یا غذا به کار می‌رود. گفتنی است که هر ساله نیمی از سه میلیون تن محصول کانولای تولید شده در این کشور، به بازار جهانی صادر می‌شود. کانولای کانادایی هر ساله بیش از 19 میلیارد دلار برای اقتصاد کانادا پول می‌سازد.

1 شغل از 8 شغل  صنعت کشاورزی و صنایع غذایی در این حوزه مشغول می‌شود و باعث اشتغال بیش از 2.3 میلیون نفر کانادایی می‌شود. کانولا در بازارهای بین‌المللی به معروفیت خاصی دارد. کانولا پس از گندم در رتبه دوم و در زمرۀ مهم‌ترین محصولات صادراتی کاناداست. هم‌زمان، باغداری، از جمله تولید میوه‌ها و سبزیجات، به طور متوسط 12 درصد (6.7 میلیارد دلار) درآمد ماهیانه مزارع کانادا را ایجاد می‌کند.

چشم اندازهای اقتصاد کانادا در دوره رکود اقتصاد جهانی

اقتصاد جهانی تا ماه مارس سال 2019 مطابق پیش‌بینی‌های قبلی پیش رفته است. با وجود کاهش سریع رشد در سال 2018، شاخص‌های با فرکانس بالا نشان می‌دهد که رشد جهانی در شرایط کنونی تثبیت شده است، هرچند که روند اندکی بیش از 3 درصد است. با این حال، در سال آینده، چشم‌انداز رشد 0.2 تا 3.3 درصد کاهش خواهد یافت که به طور مشخص بازتاب دهنده افزایش تنش‌های تجاری اخیر دنیا است. تنش‌های میان ایالات متحده آمریکا و چین که نمونه‌های آن در مناطق دیگری از دنیا هم قابل مشاهده‌اند در شکل‌گیری  این وضعیت مؤثر بوده‌اند.

علائم روند نزولی نرخ رشد، ترکیبی از عوامل مؤثر در این وضعیت را نشان می‌دهد. گذشته از چرخش‌های تجاری، شرایط مالی در مقیاس جهانی به طور گسترده‌ای کاهش یافته است که تا حدی به واسطه انتظارات پایین از روندهای سیاستی پیش رو است. این مهم و سایر اقدامات محرک – به‌ویژه در چین – به ایجاد رکود در فعالیت‌های اقتصادی دامن زده‌اند. با این حال نشانه‌های رویش در سراسر آسیای در حال ظهور و همچنین تعدادی از اقتصادهای پیشرفته، از جمله هسته اصلی اروپا و کانادا ظاهرشده است.

در این میان روند رکودی اقتصاد کانادا در اواخر سال 2018، در ماه‌های آغازین سال 2019 هم ادامه یافت. تولید ناخالص داخلی واقعی کانادا که در سه ماهه اول سال  چهار درصد پیشرفت را نشان می‌داد با وجود کاهش ساخت و ساز (هم در بخش مسکونی و هم در بخش غیر مسکونی) و صادرات دچار وقفه شد. علیرغم این سرفصل رکودی، تقاضای داخلی – هزینه‌های خانوارها و کسب و کارها – شتاب گرفت و روند نزولی سال 2018 متوقف شد. از همین رو پیش‌بینی‌ها بر شکل گیری نوعی گشایش اقتصادی بر نیمه دوم سال قرار گرفت.

عوامل اصلی این پیش بینی درآمد مناسب خانوارها، بهبود در بازارهای مسکن و از سرگیری فعالیت‌های صادراتی بودند. در واقع بر اساس پیش‌بینی‌ها روند رشد واقعی تولید ناخالص داخلی در سال 2019 به‌طور متوسط حدود 1.3 درصد خواهد بود و پیش بینی می‌شود تا سال 2020 به 1.7 درصد برسد.

کانادا کشوری با حدود ۱۵۰ سال قدمت، در سایه مشارکت بالای اقتصادی مردم و تأکید بر تأمین رفاه و امنیت جامعه به کشوری متمایز در عرصه توسعه اقتصادی بدل شده است. سطح بالای آموزش عمومی در کانادا و وجود بیمه‌های تأمین اجتماعی جامع از مزیت‌های اجتماعی مهم در کاناداست و به مردم این اطمینان را می‌دهد که دولت در مراحل مهم زندگی همراه آن‌ها خواهد بود.

تحلیل گران اقتصادی دلایل اصلی پیشرفت و توسعه اقتصاد کانادا در سال‌های اخیر را نظام قانونی اصولی و همه‌جانبه می‌دانند. شفاف بودن عملکرد دولت و دیگر دستگاه‌های اقتصادی و پایین بودن فساد اقتصادی همچنین از دیگر عوامل رشد این کشور است. از همین روست که تحلیل گران چشم انداز اقتصاد کانادا در سال‌های آینده را هم روشن و پر امید می‌بینند.